اولین نشست از سلسله نشست های موانع عملیاتی شدن اقتصاد مقاومتی

تاریخ برگزاری سه شنبه 2 بهمن 1397

   اولین جلسه از سلسله جلسات موانع تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی توسط گروه اقتصاد اسلامی پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی برگزار شد. در این جلسه ابتدا دکتر وحید ارشدی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد اسلامی به اهداف و ضرورت برگزاری این جلسات در شرایط اقتصادی امروز و نیازهای آن پرداخت. وی یکی از موانع پیش‌روی اقتصاد مقاومتی را درک مفهوم آن توسط مردم در سطوح مختلف دانست و تبیین کرد که برای گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی باید برداشت مشترکی ایجاد شود تا همگرایی برای اجرای آن حاصل آید. وی اقتصاد مقاومتی را همچون بیمه‌کردن و واکسیناسیون بدن در مقابل شوک‌ها و بحران‌ها در شرایط مختلف دانست و آن را امری عقلایی و منطقی تصور کرد و این در حالیست که برخی، آن را امری سیاسی تلقی و آن را امری سرگرم‌کننده می‌کنند. در ادامه، وی به ظرفیت دانشگاه و ابزارهای در اختیار آن برای تولید ادبیات اقتصاد مقاومتی و بهره‌گیری از تجارب جهانی در مقاوم‌سازی اقتصاد در مقابل انواع تکانه‌ها و یافته‌های پژوهشی در این موضوع اشاره کرد و تبیین نمود هم‌افزایی دانشگاه و دستگاه‌های اجرایی و تقنینی، قابلیت دستیابی به راه حل‌های قابل اجرا برای مقاوم‌سازی و ضد آسیب‌پذیر کردن اقتصاد را در سطوح مختلف فردی، سازمانی، منطقه‌ای و ملی میسّر می‌سازد و باید دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های مرتبط در این مسیر، گام‌های محسوسی بردارند.

   وی با اشاره به ابلاغ حکم ریاست محترم دانشگاه فردوسی مشهد به پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی در خصوص پیگیری امور مربوط به اقتصاد مقاومتی، به لزوم اولویت‌بندی موضوعات و مسائل اقتصاد مقاومتی که قابل بحث و بررسی در پژوهشکده باشد پرداخت و از حاضران خواست که با پر کردن پرسشنامه، مهمترین موضوعات قابل بررسی را مشخص کنند. پس از آن با ارئه یک سخنرانی علمی پیرامون اهمیت شاخص‌سازی و شاخص‌شناسی در اقتصاد مقاومتی، به ویژگی‌های شاخص خوب که قابل فهم برای سطوح مختلف مردم و نخبگان باشد پرداخت. وی تبیین کرد برای گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی نیاز به شاخص‌های کمی داریم تا مردم، میزان مقاوم بودن اقتصاد را در مقابل تکانه‌ها به خوبی درک کنند.وی به شاخص‌های تولید شده توسط ستاد اقتصاد مقاومتی اشاره کرد و تبیین نمود که بسیاری از این شاخص‌ها به صورت جزیی میزان مقاوم بودن در مقابل تکانه‌ها را به جامعه نشان نمی‌دهد و مردم درکی از آن‌ها پیدا نمی‌کنند.

پس از آن به ضرورت و جایگاه شاخص ها در ارزیابی های اقتصادی پرداختند، ویژگی های شاخص ها عنوان شد و در ادامه شاخص های ارائه شده توسط دولت جهت ارزیابی تحقق اقتصاد مقاوتی را مورد نقد قرار دادند

در ادامه جلسه، آقای قائمی نیک (دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد) به اهمیت شاخص‌سازی و پیشرفت جهان در تولید انواع شاخص‌ها پرداخت و به تبیین یکی از شاخص‌های مرتبط با اقتصاد دانش بنیان با عنوان شاخص پیچیدگی اقتصادی و نحوه محاسبه آن پرداخت. اقتصاد دانش بنیان از مؤلفه‌های مهم سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است. وی مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده میزان توسعه‌یافتگی هر کشور، مجموع دانش کشورها دانست که نسبت مستقیمی با محصولات تولید و صادر شده آنها دارد. میزان «تنوع» تولیدات هر کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ارتباط بسیار نزدیکی بین درآمد سالیانه کشورها و میزان پیچیدگی آنها وجود دارد. انتقال دانش به‌راحتی ممکن نیست و بر اساس تجربه بلندمدت شکل می‌گیرد. میزان دانش کشورها نسبت مستقیمی با انواع محصولات تولید شده در آنها دارد. تولید هر محصول نیازمند دارا بودن دانش‌های خاصی است و هر چه تولیدات یک کشور متنوع‌تر باشد یعنی دانش شکل گرفته و مجتمع شده بیشتری در آن کشور وجود دارد محصولات متنوع تری تولید می کند.تعریف تنوع محصولات به‌عنوان تعداد کالاهای صادراتی هر کشور اطلاعات مفیدی به‌دست نخواهد داد. وی شاخص پیچیدگی اقتصادی را تعریفی خاص از تنوع کالاها دانست که بر اساس نوعی ارزش‌گذاری برای هر کالا تعریف شده است. به‌طور ساده، در این تعریف، شاخص پیچیدگی اقتصادی هر کشور متوسطی از ارزش‌های کالاهای صادراتی آن کشور است. ارزش هر کالا بطور ساده بر اساس:

تعداد کالاهای صادراتی یا تنوع کشورهایی که آن کالا را تولید و صادر می‌کنند که آن را «پراکندگی تولید کالا» می‌نامند. پیچیدگی اقتصادی یک کشور عمدتا در «تنوع» diversity صادرات آن کشور و در «همه جایی نبودن آن» ubiquity یا تعداد کشورهایی که قادرند آن کالا ها را تولید کنند( و پیچیدگی آن کشورها) تخمین زده می شود.کشورهایی که قادرند که دامنه متنوعی از بنیان های دانشی، شامل دانشهای پیچیده و منحصر به فرد، را فراهم کنند، قادرند محدوده گسترده ای از کالاها را تولید کنند، که شامل کالاهای پیچیده ای هستند که کشورهای اندکی دیگری قادر به تولید آن ها هستند.رتبه ایران در شاخص پیچیدگی اقتصادی را در سال 2013 با شاخص 6980/0- رتبه 96 دانست که درنهایت در سال 2016 به رتبه 87 رسیده است.

در پایان جلسه، پرسشنامه های سنجش اولویت های موضوعات اقتصاد مقاومتی که در اختیار حاضرین قرار گرفته بود؛ توسط آنان تکمیل شد تا بر اساس امتیازاتی که حضار به هر موضوع داده اند، موضوعات جهت بحث در جلسات بعدی مشخص شود.