در پرتو پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي، و استقرار نظامي براساس ارزش‌هاي معنوي واحكام الهي در ايران، بار ديگر تفكر ديني به عنوان انديشه‌اي اميدزا، حيات‌بخش ومترقي، در عرصه حيات انسان معاصر ظاهر شد.
تجديد حيات انديشة وحياني و ارزش‌هايمعنوي، از سويي سبب بيداري و خودباوري ملت‌هاي مسلمان و احياي روح ستم ستيزي درآنان و از ديگر سو باعث نمايان‌تر شدنِ سست‌پايگي مسلك‌ها و مكاتب بشر پرداخته ونظام‌هاي استوار بر آنها شد.
بايستگي تحقيقات دقيق، جامع و منسجم، پيرامونزيرساخت‌هاي انديشۀ ديني و نظامات اجتماعي مبتني بر آن و ضرورت پرداخت علمي وروزآمد به حوادث واقعۀ فكري، به فراخور شرايط كنوني و درخور اين رستخيز عظيم، و نيزلزوم آسيب‌شناسي در حوزۀ فرهنگ ملي و باورداشت‌هاي ديني، به منظور تبيين عرضۀ صحيحو دفاع معقول از انديشه ديني و زدودن پيرايه‌هاي موهوم و موهون از ساحت قدسي دين، وصيانت از هويت فرهنگي و سلامت فكري اقشار تحصيل كرده و نسل جوان كشور، تأسيس نهادعلمي ـ پژوهشي و آموزشي ممحض و كارآمدي را فرض مي‌نمود.
پژوهشگاه فرهنگ و انديشهاسلامي، نهادي است علمي فكري، داراي مجوّز رسمي و شخصيت حقوقي مستقل و در حكمدستگاه عمومي كه حسب‌الارشاد مقام معظم رهبري (دام ظله‌الوارف) در سال 1373 بااهداف زير تأسيس شده است:
الف- كليات
اهداف و رويكردها
1.
نقادي وبازپيرايي مواريث معرفتي علمي بازمانده از سلف صالح، در حوزۀ دين‌پژوهي و حكمت ومعرفت ديني و نظامات اجتماعي اسلام.
2. بازآرايي و ارائه مناسب معارف ديني، بالحاظ نظرها و نيازهاي نوپديد.
3. اهتمام به نظريه‌پردازي، نوآوري و گره‌گشايي درقلمرو انديشۀ ديني و نظام‌هاي رفتاري اسلام.
4. مطالعۀ تطبيقي و نقد مبتكرانه وعالمانة مكاتب و مناظر فكري معارض.
5. دفاع علمي از حكمت و انديشه و فرهنگديني.
6. کوشش براي رفع نيازهاي علمي و نظري نظام جمهوري اسلامي در حوزۀ نظاماتاجتماعي و رفتاري اسلام.
چشم‌انداز بيست ساله
1. بر خورداراز جايگاه برجسته‌ترين دستگاه مولد انديشه و معرفت به عنوان پژوهشگاه جامع و مرجعدر زمينه‌هاي معرفت ديني و علوم انساني مرتبط و مماس با قلمرو دين در افق جهاناسلام.
2.
دست يافته به تبيين کامل گفتمان مجدد و طراحي جامع الگوهاي روزآمدنظام‌هاي رفتاري مورد نياز حکومت اسلامي (سياست، قضا، اقتصاد، اخلاق، مديريت، محيطزيست، ...
3.
داراي جايگاه بزرگترين گفتمان فکري نقاد و رقيب گفتمان‌هاي معارضجهاني در حوزۀ معرفت ديني، و تواناترين مدافع معرفتي اسلام ناب محمدي(ص) در افقبين‌المللي
4.
برخوردار از جايگاه برترين و اثر‌گذارترين موسسۀ ملي تامين کنندۀنياز‌هاي فکري فرهنگي طبقات نخبۀ دانشگاهي، حوزوي، مديريتي و جوان کشور، و بزرگترينپشتيباني کنندۀ دستگاههاي فرهنگي صفي.
5.
تحقق بخش نظام «آموزشِ پژوهش محورِپرورش مآل» در تربيت نيروي علمي مورد نياز برنامه‌هاي پژوهشکده‌ها. دارنده ودر برگيرندۀ شمار در خوري از محققان متمحض متضلع و صاحبنظران کارآمد و نام آور درحوزۀ علمي فعاليت به مقياس ملي و جهاني.
6. برخوردار از سامانه‌هاي مديريتي برترو دارندۀ بالاترين نصاب کيفي در زمينۀ سرمايه‌هاي سازماني و نيروي انساني در قياسبا دستگاههاي نظير و متناظر در افق ملي.
اصول راهبردي
اصل يکم) التزام به کار بست تدابير و دغدغه‌هاي فکري فرهنگي رهبر معظم انقلاباسلامي.
اصل دوم) رصد رخدادها و جريان‌هاي معرفتي، و آينده‌نگري و گمانه‌زنيچالش‌ها و نيازهاي فکري نظري نظام و امت اسلامي.
اصل سوم) اهتمام به تحققسامانه مديريتي برتر، و فراهم‌سازي سرمايه‌هاي سازماني و نيروي انساني کيفي وکارآمد.
اصل چهارم) تحفظ بر مکتب‌وارگي معرفتي پژوهشگاه در فعاليت‌ها و انسجامبرنامه‌ها.
اصل پنجم) اهتمام بر تبيين، تعميق و توسعه گفتمان مجدد.
اصل ششم) رعايت تخصص و توغل علمي و تمحض مطالعاتي، ضمن عطف توجه به پيوستگي معرفت‌ها ورشته‌هاي علمي.
اصل هفتم) اهتمام به نظريه‌پردازي و نوآوري در قلمرو حکمت نظري وحکمت ديني، و مواجهه نقادانه با مکاتب معارض و متفکران رقيب.
اصل هشتم) برنامهمحوري و تکثر در برآيند و برونداد.
اصل نهم) اثر بخشي و کاربردمنديفعاليت‌ها.
اصل دهم) خلاقيت و استخدام شيوه‌ها و ابزار‌هاي پيشرفته و نوآمدتحقيقاتي و ارتباطي.
اصل يازده) اهتمام به تامين نيازمنديهاي مخاطباننخبه.
اصل دوازدهم) نخبه‌پذيري و زبده پروري در نيروي علمي.
اصل سيزدهم) طراحي و اجراء نظام آموزشِ پژوهش محورِ پرورش مآل مبتني بر يافته‌هايپژوهشي.
اصل چهاردهم) استخدام حداکثري استطاعت‌هاي داخلي و خارجي در جهت اهداف وفعاليت‌هاي پژوهشگاه، و توانمندسازي اعضاي هيأت علمي در راستاي تأثير‌گذاريجهت‌دهنده فکري معرفتي در مقياس ملي و جهاني.
وظايف كلي
1. تحقيق، تأليف، ترجمه و نشر آثار علمي متقن و كاربردي، با بهره‌گيري از قالب و بيانفراخور نسل معاصر، در زمينه‌هاي:
ـ پايه‌ها و پي‌ساختهاي تفكر ديني، حكمتاسلامي، معرفت‌شناسي، و عرفان.
ـ قرآن‌پژوهي، منطق فهم دين، و كلام اسلامي.
ـ نظام ارزشي، پايه‌ها و ويژگي‌هاي نظامات سياسي، حقوقي، اقتصادي، مديريتي و اخلاقي ـتربيتي اسلام.
ـ غربشناسي، فرهنگ، تاريخ و تمدن اسلامي و ايراني.
ـ مباني،آرمانها و مواضع اصولي انقلاب اسلامي.
ـ ادبيات انديشه.
2. نگارش و تدويندانشنامه‌هاي ديني در حوزه‌هاي معرفتي مورد علاقه پژوهشگاه.
3. بررسي علل وعوارض آسيب‌پذيري جامعه به ويژه نسل جوان، در زمينه باورداشت‌هاي ديني، فرهنگ ملي،و يافتن راهكارهاي مناسب، و تأليف و نشر آثار مكتوب.
4. نقد و بررسي علمي مبانيو مواضع مكاتب فلسفي ـ فكري معارض و پاسخگويي به استفهامات و شبهات القاييآنان.
5. تشكيل دوره‌هاي آموزش عالي و رشته‌هاي تخصصي، در مقاطع تحصيلي كارشناسيارشد و دكتري و سطوح سه و چهار حوزوي به منظور تربيت محققان و صاحبنظران كارآمد (برابر مقررات).
6. اطلاع‌رساني و تهيه و نشر ماهنامه‌ها و فصلنامه‌هاي علمي باتأكيد بر نياز دانشگاهيان، حوزويان، هنرمندان، فرهنگيان، و ساير اقشار اجتماعيتأثيرگذار.
7. برپايي همايش‌ها و نشست‌هاي علمي و تحقيقي و کرسي‌هاينظريه‌پردازي، نقد و مناظره.
8. ايجاد ارتباط فعال با شخصيت‌ها، تشكل‌ها،دستگاههاي علمي تحقيقي حوزوي و دانشگاهي داخل و خارج، و رسانه‌هاي همگاني، بهمنظور همكاري و بهره‌برداري از نظرات، تجارب و دستاوردهاي تحقيقاتي و مطالعاتي آناندر قلمرو اهداف و وظايف پژوهشگاه.
9. شناسايي، جذب و به كارگيري محققان، مترجمانو حمايت از پژوهشگراني كه در حوزه فعاليت‌هاي پژوهشگاه به پژوهش و نگارشمي‌پردازند.